Trong thời đại bùng nổ công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực, trong đó có giáo dục.
Công cụ hai mặt trong giáo dục
Hội thảo khoa học với chủ đề “Dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong giáo dục: Từ thách thức đến đột phá”, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đăng tải ý kiến nhiều chuyên gia đầu ngành đã đưa ra góc nhìn đa chiều xoay quanh sự hiện diện của AI trong lớp học hiện đại.
Tại hội thảo, ông Hồ Tấn Minh – Chánh Văn phòng Sở Giáo dục và Đào tạo TP.Hồ Chí Minh cho biết, hiện xã hội đang có 2 góc nhìn trái ngược về ứng dụng AI.
Một mặt, công cụ này được công nhận có tiềm năng to lớn, đẩy nhanh quá trình phát triển, góp phần tạo ra các giá trị mới, song nó cũng có thể dần thay thế giáo viên hay bị lợi dụng vào các mục đích xấu, ảnh hưởng đến các vấn đề về đạo đức và trách nhiệm của cá nhân.
Ngành giáo dục hiện đang có 4 nhóm dữ liệu lớn gồm: Dữ liệu sinh học, dữ liệu giáo viên, dữ liệu nhà trường, dữ liệu học tập trực tuyến.
Các nguồn dữ liệu này nếu được tạo điều kiện trở thành dữ liệu đầu vào của AI, sau đó thông qua hệ thống phân tích, tính toán thì cho ra kết quả là các dự đoán, đề xuất và hỗ trợ mang tính chất cá nhân hóa thì sẽ hỗ trợ rất nhiều cho ngành giáo dục.
Cũng theo ông Hồ Tấn Minh, AI có thể tạo ra lộ trình học tập riêng cho từng học sinh, dựa trên khả năng và tiến độ học tập của từng em, tích hợp kiến thức vào các trò chơi giáo dục.
Riêng đối với giáo viên, AI hỗ trợ tạo ra các bài giảng, bài tập và tài liệu học tập có khả năng tùy chỉnh, hoặc trở thành “trợ lý ảo” giải đáp các câu hỏi thường gặp cho học sinh. Công cụ này còn là kênh thông tin hữu ích, để điều chỉnh nội dung và tốc độ học tập dựa trên hiệu suất của từng người học, phân tích dữ liệu để dự đoán xu hướng học tập, phục vụ yêu cầu quản lý của các trường học.
Còn trong tham luận “Tác động của trí tuệ nhân tạo với giáo dục phổ thông” do trang thông tin của Bộ Giáo dục và Đào tạo đăng tải, GS.TS Lê Anh Vinh – Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, liệt kê hàng loạt lợi ích AI mang lại: mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục, thúc đẩy cá nhân hóa, nâng cao khả năng tự học, làm mới phương pháp giảng dạy và xây dựng thói quen học tập suốt đời.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý về những thách thức khoảng cách số giữa các vùng miền, vấn đề đạo đức trong sử dụng AI, bảo mật dữ liệu, và rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ.
Theo GS.TTS Vinh, AI sẽ tác động mạnh tới ba trụ cột chính trong giáo dục gồm: chương trình học, quá trình dạy và học, cũng như kiểm tra đánh giá. Giáo viên cần chủ động hơn trong việc cập nhật và làm chủ công nghệ để dẫn dắt học sinh thích nghi với một thế giới đang thay đổi không ngừng.
Dựa trên khảo sát hơn 11.000 học sinh cả nước, GS.TS Lê Anh Vinh nhận định: “Thích ứng càng nhanh, hiệu quả giảng dạy càng cao và thiết thực, giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho một tương lai đầy biến động”.
AI không thay thế được người thầy, nhưng có thể làm thay đổi cả nền giáo dục
Cũng trả lời báo chí trong hội thảo “Dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong giáo dục: Từ thách thức đến đột phá”, bà Nguyễn Phương Lan – Tổng Giám đốc EMG Education khẳng định, công nghệ không thể thay thế được người thầy. Nếu công nghệ mà vào tay người thầy giỏi và biết thêm việc dùng công nghệ thì có thể thay đổi cả thế giới.
Bà Nguyễn Phương Lan nhấn mạnh, ứng dụng AI có thể điều chỉnh nội dung nhanh chóng và hiệu quả theo nhu cầu của học sinh, đồng thời hỗ trợ cho giáo viên triển khai hoạt động học tập trên quy mô lớn trong khi vẫn phù hợp với từng học sinh.
Mặt khác, AI giúp phân tích dữ liệu chỉ trong vài giây, xác định những lỗ hổng kiến thức và những điểm học sinh cần hỗ trợ thêm, từ đó tạo ra bài tập và lộ trình học tập tùy chỉnh, phù hợp với tiến độ học tập của từng cá nhân.
Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam cũng đưa thêm ý kiến của ông Nguyễn Sơn Hải – Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
“Trước đây, có ý kiến cho rằng nó sẽ thay thế con người, nên con người có cảm giác sợ công nghệ, nhưng giờ đây trí tuệ nhân tạo là một công cụ hữu hiệu phục vụ cho việc học, còn việc dùng như thế nào là do mỗi người tự quyết định”, ông Nguyễn Sơn Hải khẳng định.
Đồng quan điểm, PGS.TS Lê Anh Cường – Trưởng bộ môn Khoa học máy tính, Trường ĐH Tôn Đức Thắng cho rằng, giáo dục phổ thông cần định hướng học sinh sử dụng AI một cách hiệu quả, an toàn và có đạo đức. AI có thể giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, sáng tạo, đảm bảo công bằng trong giáo dục và cải thiện phương pháp giảng dạy.
Để AI phát huy tác dụng một cách toàn diện, PGS.TS Lê Anh Cường đề xuất các giải pháp như ban hành quy định sử dụng AI trong giáo dục; đào tạo giáo viên làm chủ công nghệ; hướng dẫn học sinh kỹ năng kiểm chứng thông tin; bảo vệ dữ liệu cá nhân; giám sát việc AI can thiệp vào đánh giá; đồng thời xây dựng một hệ sinh thái AI riêng cho giáo dục, bao gồm sách giáo khoa số tích hợp AI, hệ thống đánh giá năng lực bằng công nghệ và mô hình ngôn ngữ lớn dành riêng cho lĩnh vực giáo dục.
