Sáp nhập đơn vị hành chính và những thay đổi âm thầm trong giáo dục

Theo Nghị quyết 76/2025/UBTVQH 15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Việc này nhằm tinh gọn bộ máy, mở rộng quy mô, tạo động lực phát triển cấp địa phương và quốc gia. Toàn quốc sẽ giảm từ 63 xuống còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương.

Giáo viên chủ động cập nhật dữ liệu mới

Quá trình sáp nhập sẽ làm thay đổi địa giới hành chính, tên địa phương và cả nội dung lịch sử, địa lý địa phương trong chương trình học. Nếu không được tập huấn đầy đủ và đồng bộ, giáo viên sẽ khó truyền đạt chính xác cho học sinh ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và nhận thức của thế hệ trẻ.

Nếu triển khai bài bản, đây sẽ là cơ hội để cải thiện chương trình giảng dạy, làm mới nội dung học tập, tăng tính hấp dẫn với học sinh phù hợp định hướng giáo dục văn minh, đổi mới tại bậc tiểu học.

Chia sẻ trên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Đoàn Thị Ánh Sương – giáo viên Trường Tiểu học Lê Lợi (TP. Vinh, tỉnh Nghệ An) cho hay, sau khi sáp nhập tỉnh, thành phố nhiều nội dung trong sách giáo khoa môn Lịch sử và Địa lý lớp 4, 5 sẽ không còn phù hợp, đòi hỏi phải điều chỉnh kịp thời để đảm bảo tính chính xác và thực tiễn.

Cụ thể, tên đơn vị hành chính như tỉnh, xã cần được cập nhật theo địa giới mới. Các số liệu thống kê về dân số, diện tích, số lượng đơn vị hành chính, mật độ dân cư cũng cần điều chỉnh cho đúng thực tế. Ngoài ra, danh mục di tích lịch sử – văn hóa, danh nhân tiêu biểu được giới thiệu trong sách giáo khoa cần rà soát, bổ sung phù hợp thực tế mới.

Theo ước tính của cô Sương, khoảng 15 – 20% nội dung phần chủ đề giáo dục địa phương sẽ cần điều chỉnh, chiếm khoảng 6 – 8% tổng nội dung toàn sách bộ sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý. Điều này đòi hỏi giáo viên phải chủ động cập nhật dữ liệu từ các nguồn chính thống để kịp thời điều chỉnh bài giảng, tránh việc cung cấp thông tin không chính xác cho học sinh.

Cùng với đó, việc cập nhật thiết bị và học cụ là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm chất lượng dạy học sau khi sáp nhập tỉnh. Nhà trường cần trang bị bản đồ hành chính mới, phản ánh đúng địa giới sau sáp nhập, đặc biệt là bản đồ Việt Nam, bản đồ vùng Bắc Trung Bộ và bản đồ hành chính cấp tỉnh.

Đồng thời, lược đồ và tranh minh họa cần được thiết kế lại hoặc bổ sung để thể hiện chính xác các đặc điểm tự nhiên, kinh tế – xã hội, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh theo đơn vị hành chính mới. Trường học cũng cần tận dụng công nghệ thông tin, khai thác phần mềm bản đồ số hoặc học liệu số do Bộ Giáo dục và Đào tạo cung cấp, nhằm tăng tính trực quan, sinh động và giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức.

Thầy Hà Văn Quang, giáo viên Trường Tiểu học Mỹ An (thị xã Chũ, tỉnh Bắc Giang) cho biết, tại địa phương, việc sáp nhập hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh thành một đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ kéo theo những điều chỉnh cần thiết trong nội dung sách giáo khoa, đặc biệt ở phần Lịch sử và Địa lý địa phương lớp 4, lớp 5 theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cụ thể, ở lớp 4, các bài học về đặc điểm địa lý tự nhiên, hành chính, truyền thống lịch sử – văn hóa của từng tỉnh (trước khi sáp nhập) sẽ cần được tích hợp thành một nội dung mới, phản ánh đầy đủ đặc điểm của tỉnh Bắc Ninh sau sáp nhập. Các dữ liệu về dân số, đơn vị hành chính, tên địa danh, di tích lịch sử, nhân vật lịch sử tiêu biểu… cũng phải được cập nhật cho phù hợp thực tế.

Tuy phần nội dung cần điều chỉnh chỉ chiếm khoảng 5 – 10% trong chương trình (tập trung ở phần giáo dục địa phương), nhưng những thay đổi này có ý nghĩa rất quan trọng. Điều này góp phần đảm bảo tính chính xác của kiến thức và tăng sự gắn kết giữa học sinh với quê hương mới và giúp các em hình thành tình yêu quê hương một cách đúng đắn.

Bên cạnh đó, việc cập nhật bản đồ hành chính mới, lược đồ địa lý tỉnh Bắc Ninh sau sáp nhập là điều kiện tiên quyết để bảo đảm nội dung dạy học phù hợp với thực tế. Nhà trường cần phối hợp với phòng văn hóa các phường, xã (sau sáp nhập) để bổ sung hoặc thay thế các học cụ như bản đồ treo tường, bản đồ giấy, tranh ảnh minh họa di tích lịch sử – văn hóa mới, bản đồ địa hình, lược đồ công nghiệp, giao thông…

Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, nhà trường tận dụng học liệu số như bản đồ số, hình ảnh động, video 3D về di tích lịch sử để giáo viên trình chiếu trên màn hình tương tác. Việc này không chỉ giúp cập nhật kiến thức mới mà còn tăng tính trực quan, sinh động và tạo hứng thú cho học sinh, nhất là với học sinh tiểu học.

Giáo viên cần vẽ lại sơ đồ cấp chính quyền để học sinh dễ hiểu

Cũng chia sẻ với Tạp chí Giáo dục Việt Nam, Cô Lưu Thị Thoan, giáo viên môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, Trường Trung học phổ thông Phương Sơn (huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang) bày tỏ:

“Từ ngày 1/7/2025, cả nước chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (giải tán cấp huyện), đồng thời triển khai sáp nhập các tỉnh. Đây là bước ngoặt có ý nghĩa lịch sử, mở ra một giai đoạn mới cho sự phát triển của đất nước.

Là giáo viên giảng dạy bộ môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) tại Trường Trung học phổ thông Phương Sơn, theo tôi, việc sáp nhập đơn vị hành chính và thay đổi từ chính quyền 3 cấp xuống 2 cấp ở Bắc Giang cũng đã ảnh hưởng nhất định đến nội dung giảng dạy môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (lớp 10). Sự ảnh hưởng này theo hướng cần cập nhật, điều chỉnh để phù hợp với mô hình chính quyền mới, đồng thời tăng cường tính thực tiễn và liên hệ với địa phương”.

Cô Thoan cho hay, trong chương trình lớp 10, nội dung bài 22 “Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân” và bài 23 “Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân” là những phần chịu tác động trực tiếp của thay đổi này.

Theo đó, sơ đồ cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân vẫn đang giữ cấp huyện. Nhưng hiện nay, Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh hay thuộc thành phố trực thuộc trung ương không còn tồn tại. Do đó giáo viên sẽ cần vẽ lại sơ đồ mới hoặc cập nhật để học sinh hiểu được chính quyền hiện nay đã giải thể cấp huyện.

Tương tự, cơ cấu của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cũng cần điều chỉnh. Giáo viên nên chủ động trình chiếu sơ đồ tổ chức mới qua bài giảng điện tử, sử dụng các phương tiện như PowerPoint, sơ đồ tư duy, video minh họa… để giúp học sinh hình dung được mô hình tổ chức sau khi sáp nhập.

Những thuật ngữ như “đơn vị hành chính cấp huyện” cần được thay thế bằng khái niệm chính xác hơn phù hợp với chính quyền hai cấp, chẳng hạn “chính quyền cấp xã” bao gồm xã và phường.

Ngoài việc cập nhật tổ chức bộ máy, các số liệu thống kê trong sách giáo khoa như cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, tốc độ tăng trưởng GDP, thuế, ngân sách… cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với đơn vị hành chính mới sau khi sáp nhập. Cô Thoan cho rằng, giáo viên sẽ linh hoạt kết nối kiến thức sách giáo khoa với thực tiễn địa phương để học sinh hiểu rõ kiến thức, phù hợp với thực tế hiện tại.