Huế được biết đến là vùng đất lưu giữ nhiều công trình kiến trúc cổ kính hàng trăm năm.
Không chỉ nổi danh với vẻ đẹp thơ mộng của sông Hương, núi Ngự, Huế còn được biết đến là vùng đất lưu giữ nhiều công trình kiến trúc cổ kính, phản ánh bề dày lịch sử và văn hóa của triều đại nhà Nguyễn.
Trải qua hàng trăm năm, những biểu tượng gắn liền với cố đô như Kỳ Đài, Lầu Ngũ Phụng, Hiển Lâm Các hay Điện Thái Hòa… vẫn sừng sững tồn tại giữa lòng di sản như những chứng nhân trầm mặc của một thời vàng son. Vậy sau bao biến thiên của thời gian và chiến tranh, những công trình ấy hiện đang ra sao?
1. Kỳ Đài Huế
Kỳ Đài Huế là một công trình được dựng lên vào năm 1807, dưới triều vua Gia Long cùng thời điểm với việc xây dựng Kinh thành Huế, nằm ngay trước Đại Nội và sát bên dòng sông Hương thơ mộng.
Đây là một biểu tượng có ý nghĩa lớn và đã nhiều lần được các vị vua triều Nguyễn trùng tu, đặc biệt là vào năm 1840, dưới thời vua Minh Mạng, khi công cuộc hoàn chỉnh Kinh thành Huế được đẩy mạnh, Kỳ Đài cũng được sửa sang và hoàn thiện.
Kỳ Đài Huế Xưa (Ảnh: AAVH j.c)
Kỳ Đài Huế hơn 200 năm tuổi của Triều Nguyễn (Ảnh: Vnexpress)
Công trình kiến trúc này gồm ba tầng, được xây bằng loại gạch vồ có đặc tính thô ráp, sản xuất từ đất nung ở nhiệt độ thấp, trong đó tầng đầu tiên cao khoảng 5,5 mét, tầng thứ hai cao 6 mét và tầng cuối cùng cũng cao hơn 6 mét, nâng tổng chiều cao ba tầng lên đến 17,5 mét, còn nếu tính từ mặt đất lên đến đỉnh cao nhất của Kỳ Đài thì công trình đạt chiều cao hơn 54 mét.
Thuở xưa, nơi đây từng là vị trí đặt lính canh và đại bác để đảm bảo việc phòng thủ cho hoàng thành dưới triều đại nhà Nguyễn.
Ngày nay, khi giới trẻ ngày càng muốn tìm hiểu về lịch sử của đất nước, những địa điểm gắn liền với sự thay đổi lịch sử càng được biết đến nhiều hơn và Kỳ Đài Huế là một trong những địa điểm như vậy.
Ảnh: Huế Ngày Nay Online
2. Lầu Ngũ Phụng
Tọa lạc ngay phía trên cổng Ngọ Môn, mặt Nam của Hoàng thành Huế và nằm đối diện điện Thái Hòa, Lầu Ngũ Phụng là một công trình kiến trúc tiêu biểu gắn liền với dấu ấn lịch sử của triều Nguyễn.
Ban đầu, dưới thời vua Gia Long, nơi đây được gọi là đài Nam Khuyết, phía trên là điện Càn Nguyên với hai cổng phụ là Tả Đoan và Hữu Đoan.
Đến năm 1833, vua Minh Mạng tiến hành cải tạo khu vực này thành năm cửa chính: cửa trung tâm là Ngọ Môn, hai cửa bên lần lượt mang tên Tả Giáp môn và Hữu Giáp môn, hai cửa ngoài cùng gọi là Khuyết môn tả và Khuyết môn hữu. Trên hệ thống cửa này, nhà vua cho xây dựng thêm Lầu Ngũ Phụng, tạo thành điểm nhấn đặc biệt trong tổng thể kiến trúc Hoàng thành.
Lầu Ngũ Phụng xưa (Ảnh: AAVH j.c)
Lầu Ngũ Phụng sau quá trình tu bổ (Ảnh: Vnexpress)
Trải qua thời gian, chiến tranh và thiên tai đã khiến công trình xuống cấp nghiêm trọng. Tuy nhiên, đến năm 2012, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã thực hiện một dự án tu bổ với tổng kinh phí gần 80 tỷ đồng.
Sau quá trình trùng tu kéo dài 8 năm, đến năm 2021, Lầu Ngũ Phụng đã chính thức mở cửa trở lại, sẵn sàng chào đón du khách tới tham quan và tìm hiểu về một giai đoạn vàng son của lịch sử cố đô.
3. Hiển Lâm Các
Hiển Lâm Các tọa lạc trong khuôn viên Thế Tổ Miếu – nơi tôn nghiêm thờ tự các vị hoàng đế triều Nguyễn, và được khởi công xây dựng vào giai đoạn từ năm 1821 đến 1822.
Công trình này hoàn toàn làm bằng gỗ và được thiết kế với ba tầng, trở thành tòa kiến trúc cao nhất trong khu vực Hoàng thành Huế, vừa mang ý nghĩa biểu tượng, vừa thể hiện sự uy nghiêm của chốn linh thiêng.
Hai bên Hiển Lâm Các là hai lối vào đặc biệt: cửa Tuấn Liệt và cửa Sùng Công. Trên mỗi cửa, người xưa cho xây thêm lầu chuông và lầu trống, tạo nên bố cục hài hòa và trang trọng cho toàn bộ không gian thờ tự.
Công trình đã có tuổi đời hơn 1 thế kỷ. Ảnh: FB/ Hiển Lâm Các
Ngay phía trước Hiển Lâm Các, trong sân Thế Miếu, là vị trí đặt Cửu Đỉnh, bộ bảo vật quốc gia được đúc bằng đồng dưới thời vua Minh Mạng. Mỗi đỉnh đều mang những hình nổi tinh xảo, khắc họa thiên nhiên, văn hóa và quyền lực của vương triều.
Đặc biệt, vào ngày 8/5/2024, những bản đúc nổi trên Cửu Đỉnh đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc gìn giữ và tôn vinh giá trị di sản văn hóa cố đô.
Hiển Lâm Các hiện nay (Ảnh: @itshenrynguyen)
4. Điện Thái Hòa
Điện Thái Hòa, một công trình mang đậm dấu ấn quyền lực vương triều, được xây dựng vào năm 1805 dưới thời vua Gia Long và tọa lạc trong khu vực Hoàng thành Huế.
Với quy mô đồ sộ và kiến trúc đặc sắc, nơi đây từng là trung tâm của các nghi lễ quan trọng nhất triều Nguyễn như lễ đăng quang của hoàng đế, chúc thọ vua, đón tiếp sứ thần ngoại quốc, cũng như các kỳ đại triều, vốn diễn ra vào ngày mùng 1 và 15 Âm lịch mỗi tháng.
Điện Thái Hòa (Ảnh: AAVH j.c)
Điện Thái Hòa có vai trò là điện thiết triều, là địa điểm diễn ra những sự kiện quan trọng của triều đình. Ảnh: Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế
Đến tháng 11 năm 2021, Điện Thái Hòa chính thức được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế triển khai công tác trùng tu, với tổng kinh phí đầu tư vượt 128 tỷ đồng.
Theo kế hoạch, quá trình phục dựng sẽ hoàn tất vào cuối tháng 11 năm 2024, nhằm đưa công trình mang tính biểu tượng này trở lại với diện mạo nguyên bản và trang nghiêm vốn có.
5. Lăng vua Khải Định
Lăng Khải Định là nơi yên nghỉ của vị vua thứ 12 triều Nguyễn, tọa lạc tại xã Thủy Bằng, thành phố Huế. Công trình được khởi công vào năm 1920 và mất tới 11 năm sau, tức năm 1931 mới hoàn thiện.
Dù không có quy mô lớn như các lăng tẩm của những vị vua trước, nhưng lăng Khải Định lại nổi bật nhờ sự công phu và thời gian xây dựng kéo dài, bởi toàn bộ vật liệu như gốm sứ, thủy tinh hay gạch ngói đều được nhập từ nước ngoài về, tạo nên vẻ đẹp độc đáo và tinh xảo.
Lăng bắt đầu được xây dựng từ năm 1866 và cơ bản hoàn thành vào năm 1873, phản ánh rõ nét gu thẩm mỹ và tư duy nghệ thuật của nhà vua trong từng chi tiết.
Lăng Vua Khải Định xưa. Ảnh: AAVH j.c
Lăng Vua Khải Định hiện nay (Ảnh: Báo Dân Trí)
Mới đây, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã tiến hành một dự án lớn nhằm bảo quản, tu bổ và phục hồi nhiều hạng mục quan trọng trong khu di tích Khiêm Lăng, bao gồm điện Hòa Khiêm, Minh Khiêm Đường, Ôn Khiêm Đường, hệ thống la thành, cổng và bình phong, với tổng mức đầu tư vượt 99 tỷ đồng.
Hiện nay, Lăng Vua Khải Định là nơi thu hút nhiều du khách đến tham quan, chụp hình (Ảnh: Phan Thế Vinh)
Trải qua nhiều thế kỷ thăng trầm, những công trình lịch sử tại cố đô Huế không chỉ được gìn giữ bằng nỗ lực tu bổ của các đơn vị chuyên môn, mà còn sống mãi trong lòng người dân và du khách nhờ giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc mà chúng mang lại.
Việc tiếp tục bảo tồn và tôn vinh các di sản này không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cách để thế hệ hôm nay tri ân quá khứ và truyền lửa văn hóa cho mai sau
